De meeste paarden in Nederland grazen op weides die vooral bestaan uit hoogproductief gras, dus met veel calorieën en energie. Geschikt voor melkkoeien, maar minder geschikt voor paarden.
Paarden hebben een ander maagdarmstelsel dan koeien en krijgen zo te veel calorieën en suikers binnen, suikers zijn één van de boosdoeners van problemen bij paarden. Weides met meer kruidenrijk gras en houtige gewassen passen beter bij het natuurlijke dieet van paarden. We spraken met Harmke Schrijver van adviesbureau Horse & Habitat.
“Nederlandse paarden grazen vooral op weides met hoogproductief gras, maar eigenlijk hebben paarden meer baat bij minder productieve weides. Paardenweides mogen best meer verschraald zijn, met meer kruiden en houtige gewassen”, zegt Harmke. “Dat is ook beter voor de bodem, biodiversiteit en de weide is beter bestand tegen droogte.”
Harmke vervolgd: “Paarden hebben een ander maagdarmstelsel en daarmee een ander natuurlijk dieet dan koeien. Zo hebben paarden, in tegenstelling tot koeien, geen vier magen en herkauwen ze niet. Paarden zijn eigenlijk gebouwd om kleine hoeveelheden grof ruwvoer op te nemen gedurende de dag en daarbij veel te lopen. Van nature zijn paarden kruideneters met een aandeel houtige gewassen in het dieet. Hoe meer structuur hoe beter!”
“Een weide met alleen hoogproductief gras is namelijk veel te rijk aan voeding, zowel op energieniveau als suikers. Als een paard 24 uur lang op een weide staat met te veel hoogproductief gras, dan krijgt het veel te veel energie binnen. De meeste paarden, uitzonderingen in de sport daargelaten, verbruiken niet de hoeveelheden calorieën die van hoogproductief gras afkomen. En met name suiker is één van de boosdoeners van veel problemen bij paarden.”
Over suikers en mineralen zegt Harmke: “Als je kijkt naar het suikergehalte in hoogproductieve grassen, dan zie je dat het hoger is dan bij natuurgrassen en kruiden. Aan de andere kant is het mineralengehalte van kruiden hoger dan van hoogproductief gras. Als je een deel van je grasland omzet in kruidenrijk gras, dan ben je een gedeelte van de energie kwijt, heb je een hoger mineralengehalte en het is goed voor zowel de biodiversiteit als bodemkwaliteit.”
“Grootschalig wetenschappelijk onderzoek naar de effecten van kruidenrijk grasland op paarden is naar mijn weten nog niet gedaan”, geeft Harmke toe. Maar ze weet wel dat de WUR een factsheet heeft gepubliceerd over paarden en bloemrijk grasland*.
*Factsheet van WUR: 'Paarden en bloemrijk grasland - Is natuurgras geschikt voor paarden'
“In Engeland is onderzoek gedaan naar de energiebehoefte en ruwvoerbehoefte van paarden op productieweides. Je ziet dat paarden in de eerste vier uur in de wei ongeveer 4,5 kg eten en daarna ongeveer 2 kg. Na 8 uur is de energiebehoefte uit gras behaald en na ongeveer 20 uur behaal je ook de droge stof behoefte. Dit geeft aan dat een paard gebaat is bij meer armere, structuurrijkere producten naast vers gras.”
“Mijn kennis haal ik vooral uit de melkveehouderij”, zegt Harmke. “Alles wat nu onderzocht wordt door bijvoorbeeld WUR of Louis Bolk Instituut vertaal ik naar het verteringsstelsel van het paard.”
Over het beweidingssysteem zegt Harmke: “Het beheer van kruidenrijk gras voor paarden is vergelijkbaar met het beheer voor koeien. Ook bij paarden heb je een goed beweidingssysteem nodig. Misschien is een beweidingssysteem nog wel belangrijker voor paarden dan voor koeien, want paarden grazen heel intensief (eten het gras kort af) en lopen veel wat zorgt voor verdichting.”
“Beweidingssystemen in de melkveehouderij zijn gebaseerd op een hoge voedselinname, bij paarden wil je de voedselinname juist beperken in de hoeveelheid energie waarvan je wilt dat ze dit opnemen”, aldus Harmke. “Je kunt paarden natuurlijk ook in het weideseizoen hooi naast weidegang aanbieden. Dan voldoen ze wel aan de ruwvoerbehoefte, maar staan ze niet 24 uur per dag in de weide elk jong grassprietje op te eten.”
“Als je het kruidenrijke gras in stand wil houden heb je een goed systeem nodig, waarbij paarden via omweiden of strookbegrazing steeds maar toegang tot een klein gedeelte van het totale weideoppervlakte krijgen. De paarden moeten regelmatig worden doorgeweid, voordat het gras te kort wordt afgegeten. Daarna moet de weide enkele weken rust krijgen, voordat het opnieuw beweid kan worden. Dat is goed voor het terug groeien van het gras en de kruiden en voorkomt verdichting.”
“Bij strookbegrazing zet je het land af in lange stroken, waarbij je de strook dagelijks verschuift. Hierbij is het belangrijk om de achterkant van de strook mee te schuiven, zodat dit gedeelte ook voldoende rust krijgt. Kijk hierbij wel naar het gedrag van de paarden, de kuddesamenstelling en de hoeveelheid ruimte die ze hebben. Je kunt ook werken met vakken, waarbij je iedere week een ander vak gebruikt. Hanteer hierbij een rotatiesysteem en zorg dat de paarden niet binnen zes weken in hetzelfde vak komen.”
“Bij kruidenrijk gras is het vooral belangrijk dat je de kruiden de kans geeft om te bloeien”, concludeert Harmke. “Maak wel zoveel mogelijk gebruik van inheemse meerjarige kruiden, dat is beter voor de biodiversiteit en die kun je beter behouden in een weide.”
Het advies van Harmke luidt als volgt: “Wil jij (meer) kruiden in jouw paardenweide? Laat je dan goed informeren. Welke kruiden groeien goed in een weide, hoe zaai je dit voor optimaal resultaat, hoe beheer je de kruiden en wat komt daar allemaal bij kijken?”
Met kruidenrijk gras valt er ook op financieel vlak voordeel te halen voor de paardenhouder, Harmke zegt hierover: “Allereerst win je op het gezondheidsvlak van de paarden. Daarnaast kom je als paardenhouder in aanmerking voor dezelfde regelingen als andere veehouders, denk bijvoorbeeld aan het GLB/ecoregelingen of het ANLb.”
“Of je gebruik kunt maken van het ANLb hangt af van de situatie, dit kun je navragen bij het agrarisch collectief in jouw regio. Ook weet ik dat er vanuit gebiedspartners wordt gekeken naar begrazing door paarden in natuurgebieden. Paarden eten immers andere gewassen dan koeien en schapen. Wellicht dat daar ook kansen liggen.”
“Ik werk thuis op het melkveebedrijf van mijn vriend en schoonfamilie mee en wij zijn bedrijfsopvolgers”, zegt Harmke. “Ook heb ik een agrarische achtergrond. Ik heb Dier- en Veehouderij gestudeerd in Dronten en werkte daarna als inspecteur bij de NVWA, waar ik regelmatig bij paardenhouders over de vloer kwam. Ik raakte steeds meer geïnteresseerd in de kwaliteit van paardenweides en de bodem en zodoende ben ik het advieswerk ingerold.”
“Thuis op ons melkveebedrijf doen we ook mee aan heel veel projecten rondom natuurinclusieve landbouw, Platform natuurinclusief Gelderland en de Vruchtbare Kringloop Achterhoek bijvoorbeeld. Wij hebben 40 ha kruidenrijk gras, zijn planet proof en beheren wat natuurgrond. Alles wat wij thuis heel groot doen, doe ik bij de paardenhouders in het klein en afgestemd op de paardenhouder”, aldus Harmke. ”Ik werk vanuit een praktische insteek en kan met de paardenhouder meedenken over het weidebeheer.”
Dit artikel is geschreven in het kader van het programma Biodiversiteit van LTO Noord. LTO Noord hecht veel waarde aan toekomstbestendige bedrijfsvoering, waarbij ondernemerschap en verdienvermogen centraal staan. De implementatie van biodiversiteit in de bedrijfsvoering is één van de vele manieren om bedrijfsvoering toekomstbestendig te maken. Middels dit artikel willen wij informeren over (financiële) mogelijkheden van kruidenrijk grasland in de paardenhouderij.