Herstel en optimalisatie van landbouwbodems krijgen steeds meer aandacht, bijvoorbeeld door het diverser maken van de zode en structuurverbetering met rustgewassen en kruiden.

Jarenlang opbouwen van bodemkwaliteit en bodemleven kan echter zo weer teniet worden gedaan wanneer de agrariër zijn land op een onhandige manier bewerkt. Vandaar dat de mechanisatie ook opnieuw onder de loep wordt genomen.

In- en doorzaaiproeven
In Vruchtbare Kringloop Zuid-Holland lopen 4 verschillende in- en doorzaaiproeven, gericht op het vitaler maken van de bodem en het strimuleren van bodemleven. De proeven zijn: dubbel gebruik van grond, maximale opbrengst van mais en gras, eiwitgewas als strokenteelt en doorzaai van kruiden in grasland. In de proeven wordt ook met verschillende machines geëxperimenteerd met het direct in de grond brengen van zaadjes zonder voorafgaande grondbewerkingsronde, om zo weinig mogelijk schade toe te brengen aan de bodemstructuur en het bodemleven. Hierdoor wordt het groeiseizoen opgerekt en is meer mogelijk met combinatieteelten. Het bodemleven kan ongestoord zijn gang blijven gaan en de structuur van de bodem blijft behouden.

Bedekt houden van de grond
Het meeste bodemleven zit in de bovenste laag van de bodem. Om dit te beschermen en de natuurlijke processen aan de gang te houden is het ook in de winter wijs de bodem zo veel mogelijk bedekt te houden met levende planten of deze te bedekken met verse dode planten (mulch). Door de bodem bedekt te houden, komen zon en regen niet op de kale bodem. Het is verstandig zo lang mogelijk levende planten te laten groeien. Zolang er planten groeien wordt zonlicht omgezet in energie en wordt de bodembiologie gevoed, zelfs in de winter. Daarbij is het ook zaak zo weinig mogelijk kerende grondbewerking toe te passen, zodat de structuur in de bodem blijft bestaan. Bovendien verliest de bodem humus door oxidatie als de bodem wordt open geploegd. Vandaar dat er steeds meer aandacht komt voor het doorzaaien van gewassen zonder voorafgaande bodembewerking.

Kruidenrijk grasland
Veel graslanden worden tegenwoordig gedomineerd door Engels raaigras, wat weliswaar goede kwaliteit melk oplevert, maar waar men ook steeds meer de nadelen van gaat inzien. Middels deze in- en doorzaaiproeven willen we dus oplossingen hiervoor zoeken. Kruidenrijke graslanden zijn een simpele maatregel om bodem- en diergezondheid als ook de biodiversiteit (onder en boven de grond) te stimuleren. 

Kruiden blijven lastig overeind
Kruiden in een bestaande grasmat tot ontwikkeling laten komen is nog niet zo simpel. De concurrentie met gras is sterk, waardoor de jonge kruidenplantjes zich lastig permanent vestigen. Daarom zijn in deze proef vier verschillend type in- en doorzaaimachines ingezet, plus de toevoeging van een kiemversneller (vulkamingranulaat), om te onderzoeken of we het ‘recept’ kunnen vinden dat goed past in het lage, met name klei- en/of veenlandschap van Zuid-Holland. Deze machines zijn: Optiseeder, Landkracht rijenfrees, Evers wiedegg met cambridgerol en de Kramer rijenfrees.

De vier proeven

1. Dubbel gebruik van grond (Rode pin): Het doel is maximale bedekking van de grond om de biodiversiteit op- en in de bodem te stimuleren. Daarvoor werd maisteelt als zomergewas ingezet en veldboon met winterrogge. Werkwijze: direct nadat de mais geoogst is, is de veldboon-winterroggemix ingezaaid.
2. Maximale opbrengst van mais en gras (Groene pin): Hiervoor zijn twee proeven gedaan waar de biodiversiteit van de bodem maximaal benut wordt door bestaand grasland in te zetten voor de teelt van maisland, en de zode volledig in tact te laten. Werkwijze: het gras is doorgezaaid met een rijenfrees.
3. Eiwitgewas als strokenteelt (Blauwe pin): In deze opzet worden eiwitrijke zomergewassen (kruiden) uit maailand met uitgestelde maaidatum (15 juni) gewonnen, waarbij het gehele perceel in één keer wordt geoogst. Deze gewassen hebben als doel de bodem en weidevogels te stimuleren en extra eiwit te genereren in het ruwvoer dat van het land met de uitgestelde maaidatum wordt gehaald. Werkwijze: in het najaar van 2020 zijn vier verschillende doorzaaimachines gebruikt om een maatmix in te zaaien. Dit gewas wordt na 15 juni 2021 in 1x geoogst.
4. Doorzaai van kruiden in (oud) grasland (Paarse pin): Het ontwikkelen van een divers bestand aan inheemse kruiden in een bestaande zode, met als doel meer mineralen en sporenelementen in het gewas te krijgen en een weerbaardere bodem voor o.a. droogte- en natte tijden. Tevens stimuleren van insecten en weidevogels. Werkwijze: vier verschillende doorzaaimachines zijn ingezet om de kruiden door te zaaien. 
   Het resultaat van het inzaaien met deze verschillende machines is op dit moment nog niet goed te zien, maar we verwachten daar in de loop van het jaar zicht op te krijgen.

Over het project Vruchtbare Kringloop Zuid-Holland
Vruchtbare Kringloop Zuid-Holland is een experimenteertuin, waarin boeren en tuinders met elkaar kringlooplandbouw realiseren. Bodem, nutriënten en biodiversiteit staan daarin centraal. Wilt u meer weten over het project? 

Het project wordt mede mogelijk gemaakt door Provincie Zuid-Holland en het Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling: Europa investeert in zijn platteland.