Agrariërs uit Zuid-Holland maakten in maart gebruik van de door LTO Noord gratis aangeboden online leeromgeving over de bodem. In een maand tijd werden vier bodemcolleges gevolgd en drie studiethema’s zelfstandig doorgewerkt. Ook voor de gewas- of grasteler die de bodem op zijn duimpje dacht te kennen viel er nog heel wat te leren over de wereld onder de oppervlakte.

Ze hebben het breed aangepakt, de bodemexperts René Jochems, (GroeiBalans Teelt & Onderzoek), Marianne Hoogmoed en Floor van Malland (Louis Bolk Instituut) en Everhard van Essen (Aequator). Hierdoor was er voor iedere ondernemer uit de verschillende sectoren wel iets dat bruikbaar was op het eigen bedrijf; vijftien melkveehouders, zes akkerbouwers, zes tuinders, twee vleesveehouders en drie ondernemers met een gemengd bedrijf meldden zich voor deze bodemcolleges. 

De 32 deelnemers werden opgedeeld in een groep voor veehouders en een groep voor akkerbouw/tuinbouw. Bij de startbijeenkomsten ging het over onderwerpen als: ‘Wat is een gezonde bodem?’, ‘Het belang van bodembiologie, structuur, beworteling, structuur, mineralenopname’ en ‘Voeding van een gezonde bodem’. Daarnaast zijn verschillende bodemanalyses van deelnemers tot in detail geïnterpreteerd en besproken.

Drie studiethema’s online
Na de startbijeenkomsten gingen de deelnemers zelf aan de slag in de online leeromgeving. Daar werd iedere week een nieuw thema aangeboord met praktische maatregelen die daarbij passen en waar de ondernemers zelf mee aan de slag kunnen:

• Week 1. De bodem voeden: dierlijke mest gebruiken, compost toepassen, groenbemesters inzaaien, achterlaten van gewasresten, bijvoeren met natuurlijke mineralen.
• Week 2. Gewaskeuze voor een gezonde bodem: ruime gewasrotatie en gewasvariatie, stikstofbindende gewassen in het bouwplan, rustgewassen inpassen, experimenteren met meng- en strokenteelt, kruidenrijk grasland inzaaien, de potentie van meerjarige gewassen.
• Week 3. Bodemstructuur optimaal: bodemverdichting voorkomen en opheffen, minder intensief bewerken, grondbewerking timen, grasland in stand houden, structuur verbeteren met groenbemesters, drainage en ontwatering aanleggen, vaste rijpaden gebruiken, met lichtere en kleinere machines werken, de juiste bandenspanning instellen, bodemleven stimuleren.

Gedurende deze drie weken (8-31 maart) hebben de ‘online pioniers’ het materiaal bestudeerd over de hierboven genoemde, totaal 21 maatregelen en met elkaar gediscussieerd over de praktische inpasbaarheid van deze maatregelen. Deze discussies werden door de bodemexperts begeleid, door dagelijks mee te lezen en te reageren op de vragen en opmerkingen van de agrariërs.

Waar gingen de discussies online over?
Wekelijks gaf de projectleider een samenvatting van de gesprekken via de mail. Hieronder lees je een aantal voorbeelden.

“Vaste mest blijkt populair. Veel van jullie geven aan dit een interessante meststof te vinden. Het is alleen niet altijd even makkelijk om eraan te komen.”

• Akkerbouwer 13/03, 19:32: Wij hebben ook (veel) meer drijfmest dan vaste mest. De plaatsingsruimte die we over hebben proberen we zoveel mogelijk met biologische vaste mest in te vullen. Dat is wel een zoektocht om het betaalbaar te houden.
• Akkerbouwer 13/03, 13:05: Ik gebruik altijd vaste mest in de herfst. er zijn hier diverse veehouders die van mij stro kopen en daar krijg ik vaste mest voor terug. ik voer ook aan uit andere gebieden, je moet dan wel op tijd zijn (juni) en dan tijdelijk op de kopakker laten storten. rundveedrijfmest gebruik ik alleen in het voorjaar, komt ook van dichtbij.
• Tuinder 10/03, 21:03: Vaste mest is een mooie meststof die ik graag zou gebruiken, ik gebruik nu champost

  “Groenbemester zijn in theorie heel mooi, maar leveren in de praktijk dillema’s op. “

• Akkerbouwer 13/03, 08:34: Nu teel ik engels raaigras als groenbemester, goede slagingskans, kun je onderwerken zonder voorbewerking (klepelen/verkleinen). Als je een hoog groeiende groenbemester teelt, dan moet je deze eigenlijk verkleinen om deze mooi onder te werken. Dit is een extra werkgang in het “natte” najaar, dus extra kans op bodemverdichting.

  “Jullie denken na over verruiming van het bouwplan. Wat zou de ideale keuze zijn en wat is er economisch mogelijk?”

• Akkerbouwer 16/03, 09:21: Ik ben overgestapt naar een 1 op 5 bouwplan. met aardappelen, uien en bieten. Dit is gunstig voor de aardappelen en bieten, voor de uien is dit maar de vraag, dat moet eigenlijk ruimer. Vorig jaar had ik behoorlijk last van fusarium in mijn uien.

  “Over stikstofbinders in het bouwplan zijn jullie over het algemeen nog wat minder enthousiast. Wel biedt iemand aan best een eiwitgewas te willen telen voor veehouders in de buurt. Dus mocht je interesse hebben, reageer op zijn berichtje.”

• Akkerbouwer 21/03, 16:32: Stifstofbindende gewassen zijn mooi, maar gewassen als veldboon en erwt brengen meer teeltrisico's met zich mee dan tarwe terwijl het saldo hetzelfde is.

  “Ook zien een aantal van jullie kruiden en stikstofbinders in de grasmat als interessante maatregel”

• Veehouder 16/03, 10:48: Hier nog geen ervaring met kruidenrijk grasland inzaaien. Wel wat besteld om te gaan proberen. 

  “Ook deelden een aantal van jullie ervaringen met mengteelten”

• Veehouder 15/03, 20:41: Alweer een jaar of 15 terug zijn meerdere veehouders in het zuidwesten bezig geweest met mengteelt zomerveldboon en zomertarwe. om geplet enigzins vochtig in te kuilen. Resultaat was superkrachtvoer, mits niet te hard en goed geplet en en ingekuild. De opbrengst hield met maar met 5 tot 8 ton niet over. Weinig bemesting nodig en ook relatief weinig bespuitingen (1x onkruid en 1x luizen). Dit werd gepropageerd als low input systeem. Ik denk dat deze teelt er uitgelopen is door minder ruwvoeroverschotten, onzekere opbrengsten en logistieke "onhandigheid". 

Eindbijeenkomsten

De start- en eindbijeenkomsten zijn begeleid door René Jochems. Tijdens de eindbijeenkomst is besproken: Hoe hebben de deelnemers deze manier van leren ervaren? En waar gaan ze mee aan de slag?

Feedback deelnemers

Is het online leren iets om mee door te gaan?
Uiteindelijk hebben maar weinig deelnemers de online leeromgeving echt goed benut. Maar voor een aantal bleek het juist prima te werken:

• “Ik wil er nog aan toevoegen dat dit voor mij een goede methode is , de online cursus. Wat ook fijn is dat iedereen gemotiveerd is en graag wil leren. Dat is weleens anders. Discussie is prima, maar vaak word het een weleens /nietes verhaal en dat is nu absoluut niet.”
• “Even compliment over de bodemcursus. We hebben er ontzettend veel van geleerd! We gaan zeker dingen aanpakken en proberen ook wat samenwerking met akkerbouwers te zoeken. Het heeft ons veel handvaten gegeven, omdat theorie nu ook duidelijker is.”

Of onderdelen van toekomstige projecten ook volledig online opgezet worden is nu nog moeilijk te zeggen. Leerzaam was het zeker, voor alle betrokkenen!

Over het project Vruchtbare Kringloop Zuid-Holland Vruchtbare Kringloop Zuid-Holland is een experimenteertuin, waarin boeren en tuinders met elkaar kringlooplandbouw realiseren. Bodem, nutriënten en biodiversiteit staan daarin centraal. Wilt u meer weten over het project? Klik hier. 

"Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling; Europa investeert in zijn platteland.”