Het Grootslag viert zijn 600-jarig bestaan. Voorzitter Trude Buysman van LTO Noord-afdeling West-Friesland grijpt het jubileumjaar bewust aan om de positieve impact van de sector op de polder en omliggende regio’s te accentueren.
Waterschap Het Grootslag werd gesticht in 1423, twee jaar na de verwoestende Sint-Elisabethvloed. De polder strekt zich uit ten noordwesten van Enkhuizen richting Zwaagdijk. Zes eeuwen later blikt LTO Noord terug, maar dus vooral ook strijdvaardig vooruit.
Aanleiding is de constatering van provincie Noord-Holland dat Het Grootslag zijn vruchtbaarheid zo langzamerhand heeft verloren en veel beter geschikt kan worden gemaakt voor de hennepteelt, voor de touwindustrie. ‘Volledig uit de lucht gegrepen’, reageert Buysman. ‘Het Grootslag is de groentetuin van ons land. Bloemkool, broccoli, maar ook een siergewas als de tulp, gedijen goed op onze gronden en in een mild klimaat.’
Eeuwenlang was Het Grootslag een vaarpolder, met talloze kleinere percelen, een soort eilandenrijk dat door de boeren en tuinders werd bewerkt. De ruilverkaveling in de jaren zeventig zorgde voor een enorme transformatie van het gebied. Grotere en rechte kavels en een sterk verbeterde wegeninfrastructuur zorg-den ervoor dat de tuinbouw zich snel ontwikkelde.
Zonder de ruilverkaveling Grootslag was spinaziekweker Gerard Broersen in Lutjebroek waarschijnlijk nooit tuinder geworden, kijkt hij terug. ‘De efficiëntere indeling maakte het voor mij toch aantrekkelijk het vak in te gaan. Ik zat nog op het vwo en vond de nieuwe technologische ontwikkelingen in de land- en tuinbouw heel interessant.’
De mechanisatie neemt in die tijd een grote vlucht en is ook toepasbaar in de West-Friese tuinbouw. Het bedrijf van Broersen gaat daar ook in mee. ‘In het begin was het echt nog geen hosanna. Veel percelen moesten door de ingrijpende grondwerken flink worden opgeknapt, terwijl ook de afwatering op veel plekken danig te wensen overliet. Met hard werken is de grond geschikt gemaakt voor de teelt.’
Twee keer verkaste het bedrijf van Broersen, steeds binnen Het Grootslag. Eerst vanuit het dorp Lutjebroek naar Andijk, waar het later moest wijken voor het nieuwe kassencomplex Het Grootslag. De schuren, inclusief verpakkingslijn, van de Maatschap Broersen staan sinds 2009 op het toenmalige veldperceel. Het bedrijf heeft de andere gewassen afgestoten, boerenkool als laatste, en zich volledig in de spinazieteelt gespecialiseerd.
Binnen enkele maanden dragen de broers Gerard en Jacob Broersen de dagelijkse leiding over aan zoons Rick, Leon en Niels. Laatstgenoemde houdt zich nu al bezig met de commercie en de teelt in Spanje, waar de maatschap in de winter spinazie teelt om jaarrond aan supermarkten te kunnen leveren.
‘We zitten daar pal naast het bloemkoolbedrijf van Laan, met wie we hier in de streek al veel samenwerken’, zegt Niels Broersen. ‘Zij maakten als eerste de oversteek. We hebben zelf eerst de teelt bij Spaanse kwekers begeleid, maar telen daar nu in eigen beheer. Zeker in het begin hadden we veel baat bij de ervaringen van Laan. En we gebruiken in Spanje hetzelfde koelhuis.’
Samenwerking is sowieso een sleutelwoord in Het Grootslag. Zeker voor Broersen, die als enige spinaziekweker in de streek een gewilde partij is om land mee te ruilen voor de vruchtwisseling. ‘Oom Gerard is nu nog verantwoordelijk voor het inplannen van de percelen. Dat is elke keer een hele puzzel, maar door slim te ruilen hebben veel telers in het gebied elk jaar weer vers land.’
Ook voor de logistiek is de krachtenbundeling een grote plus, vervolgt Broersen. ‘Met meerdere grotere bedrijven is het aantrekkelijker voor supermarkten om voor het koeltransport dagelijks hier de rondes te maken voor de verschillende gewassen. Als eenlingen zouden we daar te klein voor zijn. Daarom verwijzen we ook sneller door naar een teler met een ander gewas. Want samen zijn we interessant om dagelijks vers te leveren.’
De grondruil zorgt ervoor dat de bodemvruchtbaarheid op peil blijft door steeds wisselende gewassen te telen, stelt Buysman. ‘Groentekwekers, melkveehouders, fruitkwekers en bollentelers werken hier van oudsher nauw samen.’
Die samenwerking is volgens LTO Noord-afdelingsvoorzitter ook terug te zien in de coöperatieve geest van dit gebied met allerlei groente-, fruit- en bloembollenveilingen. ‘Die zijn hier in de verschillende dorpen opgezet en later gefuseerd. Inmiddels is de handel compleet veranderd, maar de bereidheid om samen op te trekken bestaat nog steeds. Het Grootslag is daar een schoolvoorbeeld van.’
Schaalvergroting leidt er wel toe dat er minder agrariërs actief zijn, constateert Buysman. ‘Maar de economische impact van de sector is nog steeds groot. Ook vanwege alle aanverwante bedrijvigheid.
‘De laatste halve eeuw is een derde van het areaal ingeleverd. Door efficiënter te produceren, kan het gebied mee in de nieuwste ontwikkelingen. Daar zit wel een grens aan. Vandaar ook het signaal aan de provincie om zuinig te zijn op de inrichting van dit gebied.’
Buysman stoort zich aan de suggestie voor de introductie van hennep. ‘Het laat zien dat er weinig oog is voor de historie. Die leert dat agrariërs hier produceren waar de markt naar vraagt. Dat is nog steeds de meest logische volgorde.’ Gerard Broersen is het daarmee eens: ‘Deze regio kenmerkt zich door relatief veel goede ondernemers. Laat die dan ook ondernemen.’
Ter gelegenheid van 600 jaar Het Grootslag zijn allerlei activiteiten gepland en gehouden, veelal in nauwe samenwerking met de lokale historische vereniging Oud Stede Broec. Variërend van rondvaarten en fietstochten, tot een symposium en filmavonden waar oude bewegende beelden worden getoond.
Door een speciale redactiecommissie wordt druk gewerkt aan een jubileumboek vol interviews met lokale ondernemers. Daarin komen veel agrariërs aan het woord, maar bijvoorbeeld ook de laatste poldervisser in het gebied, vertelt Trude Buysman. Zelf heeft ze ook al diverse interviews afgenomen en uitgeschreven. ‘Het Grootslag heeft een enorm rijke historie. Ik vind het belangrijk dat dit wordt vastgelegd, mede aan de hand van persoonlijke verhalen. Ook om te duiden welke rol de agrarische sector heeft gespeeld in de ontwikkeling van dit gebied.’
Spinaziekweker Gerard Broersen schrijft ook enkele artikelen voor het boek. Hij heeft net een stuk afgerond over historische trends in de teeltplannen in Het Grootslag. Zo zijn diverse gewassen bijna verdwenen die vroeger heel gangbaar waren, zoals aardappelen, uien en rode en witte kool. Ook de teelt van lelies, irissen en gladiolen zien we hier amper nog terug, schrijft Broersen. Terwijl de tulpen juist een grote vlucht hebben genomen na de introductie van de nettenteelt en de grote ontwikkelingen in de broei. ‘Het bewijst voor mij dat agrarisch ondernemers in deze streek goed kunnen omgaan met veranderende omstandigheden.’
Het jubileumboek over Het Grootslag komt begin juli 2024 uit.
