In Overijssel zijn sinds 2020 vier onafhankelijk landbouwadviseurs werkzaam, die boeren ondersteunen in hun gebiedsproces. Elk proces verloopt anders, maar wat kunnen we als LTO Noord globaal leren van deze aanpak? Janke Kloosterman deelt ervaringen en leerpunten.
Na een studie aan de Agrarische Hogeschool had Janke samen met haar gezin een melkveehouderij in Friesland en later nog dertien jaar in Denemarken. Janke is sinds 2013 actief als onafhankelijk landbouwadviseur met als specialisatie gebiedsprocessen. Sinds 2020 voert ze deze rol uit binnen Overijssel, waar vier landbouwadviseurs zes gebiedsteam in de deelgebieden bemensen. Janke is actief in de regio’s Noordwest Overijssel en Vechtdal.
“De overheid heeft verschillende doelen gesteld op het gebied van stikstof, natuur, klimaat en biodiversiteit. Overheden zagen al snel dat klimaat- en natuurdoelen effectiever tot stand zouden komen, als er draagvlak en medewerking van onderaf zou komen. Inmiddels is het NPLG stopgezet, maar een heel aantal doelen staan nog overeind. Als een groep zelf de regie wil pakken in haar gebied dan faciliteert het gebiedsteam waar nodig.”
“Vaak zie je dat er in een gebied een (ruimtelijke) trigger ontstaat. Zoals een boerderij met grond die te koop komt of een overheidsopgave die ruimtebeslag vraagt. Zo ben ik ook bij ‘Stegeren Boert Door’ betrokken, waar de provincie een boerderij had opgekocht. De boeren in het gebied zagen wel kansen om de vrijgekomen hectare te benutten ten gunste van hun gebied. We zitten nu met 14 boeren in dat proces, waarbij we met elkaar kijken naar de wensen en de te behalen natuuropgaven.”
“Ik ondersteun boeren bij een gebiedsproces met kennis en kunde; dat gaat van het vastleggen van wat er afgesproken is tot het geven van strategisch advies en het leggen van de juiste lijntjes. Mijn meerwaarde is dat ik ervaring met gebiedsprocessen en een groot netwerk in de provincie heb en weet welke natuur- of overheidsorganisatie bij kunnen dragen aan het succes van een gebiedsproces. Maar ik werk onafhankelijk; ik help de boeren zo goed mogelijk om een gebiedsproces/verkenning te doorlopen.”
“Allereerst kijk ik wat er in het gebied speelt en ga ik in gesprek met de initiatiefnemers; we verkennen elkaar en ik help ze vervolgens om het hele gebied erbij te betrekken. Als de groep een eensluidend doel heeft bespreken we het proces en spelregels. Daarna brengen we alle deelnemers op vlieghoogte voor wat betreft de opgaven in het gebied. Vervolgens interview ik alle deelnemers over hun wensen voor hun bedrijf en de toekomst. Met dat totaalplaatje kijken we welke rode draden er uit de interviews komen en bepaalt de groep waar we energie op gaan zetten. Vervolgens is het de vraag of en hoe de groep invulling wil gaan geven aan de verschillende wensen en opgaven.”
“Ik vind het belangrijk dat je als deelnemer openstaat voor je omgeving. Ook een open houding naar de andere deelnemers en naar de te behalen doelen is een pre. Dan pas kan ik wat voor de groep doen. Sommige boeren hebben al een soort ‘beeld’ van de toekomst van hun gebied en weten wat ze zelf willen; anderen hebben soms nog heel weinig idee bij het proces en bij verwachtingen. Ik neem ze mee, maar ben alleen ondersteunend; de boeren moeten het uiteindelijk zelf willen en doen. Zoals Johan Cruijff zei: ‘Je ziet het pas als je het doorhebt’. Dat geldt ook voor zo’n gebiedsproces.”
“Met het realiseren van de gebiedsopgaves proberen we zoveel mogelijk voor te sorteren op de toekomst. We proberen met elkaar te borgen dat we met eventuele toekomstige maatregelen al voor zijn en we zijn altijd op zoek naar de win-win situaties. De deelnemers vergaren in snel tempo informatie over hun gebied, waar ze als individu moeilijker of bijna niet aan kunnen komen. Kennis is macht. Uiteindelijk zie ik zo’n traject als een proces waar je als gebied je license to produce voor de toekomst tegen het licht houdt.”
“In Noordwest Overijssel en Vechtdal zijn ze goed onderweg. Er zijn meerdere verkenning in deze gebieden van verschillende groepen. De een is wat verder dan de ander. Sommigen, zoals de Baarlingerpolder zijn klaar met de verkenning, de groep van Witharen Zuid zit nog in de voorverkenningsfase. Het proces van Stegeren boert door is goed op stoom, daar zijn we al aan het schetsen voor een kavelruil. Trouwens, ook voor de overheid is het soms wennen, omdat deze manier van samenwerken in een gebied ook voor haar nieuw is.”