Veel producten in Italië, Frankrijk en Spanje zijn Europees beschermd. De belangstelling in Nederland is beperkt. Wat zijn de voor- en nadelen van het registreren van specifieke streekproducten?

De Europese Unie kent sinds 1993 een wettelijke regeling voor bescherming van traditionele (streek) land- en tuinbouwproducten. Het kan gaan om een Beschermde Oorsprongsbenaming (BOB), Beschermde Geografische Aanduiding (BGA) of een Gegarandeerde Traditionele Specialiteit (GTS). De RVO voert de regeling uit voor Nederland.

Voor welke producten kan dit?

De meeste landbouwproducten en levensmiddelen komen in aanmerking voor bescherming: vlees, zuivel, wijn, vis, fruit, pasta en koekjes. Andere voorbeelden van producten die ook geregistreerd kunnen worden:

• BOB/BGA: natuurlijke gommen en harsen, hooi, etherische oliën, mosterdpasta, hooi, kurk, cochenille, bloemen en sierplanten, wol, riet en vlas.
• GTS: Kant-en-klaargerechten, bier, chocolade en afgeleide producten, brood, gebak, cake, suikerwerk, biscuits en andere bakkerswaren, dranken op basis van plantenextracten, deegwaren, zout.

Waarom die bescherming?

Het gros van de erkende Europese producten vinden we in Italië, Frankrijk en Spanje. In Nederland is de belangstelling tot op heden beperkt. Misschien heeft dat te maken met onze culinaire tradities? Het: “doe maar gewoon, dan doe je al gek genoeg”, zeg maar. Italianen zijn misschien trotser op hun voedsel? Wie zal het zeggen. In ieder geval, Nederlandse boeren en tuinders met een specifiek (streek) product dat op een (historisch) kenmerkende wijze wordt geproduceerd, kunnen overwegen een aanvraag te doen. Bijvoorbeeld als coöperatie.

Voordelen:

• Jouw product staat dan toch maar mooi op dat kwaliteitslijstje.
• Mogelijkheid om het Europese logo op het etiket te zetten; het geeft jouw product dat extra officiële tintje van ‘Europese erkenning’. Zie voor de logo’s: Kwaliteitsregelingen (europa.eu). Dat telt wereldwijd.
• Bescherming tegen namaak in andere landen/regio’s. In de handelsverdragen die de EU afsluit met andere landen, krijgen de beschermde producten speciale aandacht. Over dit soort zaken onderhandelt de Europese Commissie met landen als Australië, China, Mexico, India en Indonesië.

Nadelen:

• De aanvraag doen kost tijd en geld. Je bent al snel een paar jaar verder.
• Je moet je aansluiten bij een certificerende instantie, daar zijn kosten mee gemoeid.
• Als je de productspecificaties later wilt wijzigen, moet je de toelatingsprocedure opnieuw doorlopen worden.

Wie zijn er al erkend?

De Europese Commissie houdt een databank bij van alle registraties op eAmbrosia.

Een overzicht van de 15 Nederlandse producten met een Beschermde Oorsprongsbenaming (BOB), Beschermde Geografische Aanduiding (BGA) of een Gegarandeerde Traditionele Specialiteit (GTS). Bekend zijn o.a. de Westlandse Druif, de Opperdoezer Ronde, Leidse Sleutelkaas maar ook de Stroopwafel. Er loopt een aanvraag voor BGA voor de Limburgse (België/Nederland) vlaai.

De procedure

Van belang is om eerst contact te zoeken met de RVO om de mogelijkheden duidelijk te krijgen.

Is er eenmaal een productdossier aangelegd met alle vereiste informatie, dan kan de aanvraag starten. De beoordeling is door de Adviescommissie Geografische Aanduidingen, Oorsprongsbenamingen en Gegarandeerde Traditionele Specialiteiten (AGOS), waarvan de RVO het secretariaat voert.

Als het productdossier goedgekeurd is, dan publiceert LNV de aanvraag in de Staatscourant. Als er geen bezwaren binnen komen, gaat het dossier met positief advies door naar de Europese Commissie. Die vertaalt het dossier in de 24 officiële talen van de EU en publiceert de aanvraag.

Als er na drie maanden nog geen bezwaar is ingediend, wordt het product opgenomen in het Europese register. De producent of producentenorganisatie moet zich dan aansluiten bij de controle-instantie in het register.

Wijn

Niet geheel verrassend is er relatief veel belangstelling in de wijnsector voor de mogelijkheden van erkenning. Wijn heeft een relatie met het gebied waar de wijn vandaan komt (‘terroir”) en daarom is er een uitgebreide regelgeving voor het gebruik van een beschermde oorsprongsbenaming of beschermde geografische aanduiding om de kwaliteitswijnen te classificeren en de gebruikte naam te beschermen. In Frankrijk kent men sinds lang AOC (BOB) en IGP (BGA) gebieden / wijnen. Dergelijke registraties zijn ook aangevraagd voor Nederlandse kwaliteitswijnen, die al tientallen jaren worden geproduceerd. Met de klimaatverandering neemt het belang van wijnbouw in Nederland geleidelijk toe en daarmee het aantal officiële erkenningen.

Een BGA voor wijn is ook mogelijk, gekoppeld aan de provincie waar minimaal 85% van de druiven vandaan komt. Onder de nodige voorwaarden kan de benaming BGA met de naam van ieder van de twaalf Nederlandse provincies gebruikt worden als de gebottelde wijn voldoet aan de voorwaarden, zoals genoemd in het “provincie productdossier” (zoals ras, waar geoogst, wijnkenmerken). Op het etiket staat dan “Beschermde Geografische Aanduiding “provincie naam””, mogelijk samen met het blauwe BGA logo. Aldus geclassificeerd als kwaliteitswijn kunnen dan ook het oogstjaar en de gebruikte rassen op het etiket worden vermeld. Deze registraties worden beheerd door de Vereniging van Nederlandse Wijn Producenten (VNWP) die nauw samen werkt met het RVO.

Voor een beschermde oorsprongsbenaming (BOB) geldt een gedetailleerde definitie van het gebied met de geproduceerde wijnen in het productdossier, en uitgebreidere voorwaarden waar de wijn aan moet voldoen. Iedere BOB wijn is onderhavig aan een onafhankelijke  keuring om te zien of de wijn voldoet (zoals via een opgezette “Qualitätsprüfung” van de Duitse Landwirtschaftskammer). Op het etiket komt dan te staan: “Beschermde oorsprongsbenaming “BOB-gebied naam””, mogelijk samen met het rode BOB-logo. Voor een dergelijke wijn kunnen ook het oogstjaartal en de gebruikte rassen worden vermeld.

Op dit moment zijn er zes door de EU geregistreerde Nederlandse beschermde oorsprongsgebieden: Mergelland, Vijlen, Maasvallei (samen met België), Oolde, Ambt Delden en Achterhoek-Winterswijk. Daarnaast is deze classificatie voor vier gebieden in aanvraag: Schouwen-Duiveland, Rivierenland, Voerendaalse Bergen en Twente, die nu, na het doorlopen van de Nederlandse procedure, door de EU verder worden beoordeeld.

De procedure werkt via een samenwerking van de aanvragende wijngaarden, RVO en de hierbij helpende VNWP. Zie hier voor verdere informatie.

Een aanvraag BOB of BGA voor een wijn begint met het sturen van een e-mail naar info.wijn@rvo.nl. het hele proces kan zoals gezegd al gauw 2-3 jaar in beslag nemen.

Klaas Johan Osinga, kjosinga@lto.nl

Met dank aan Simon Crone, VNWP